olympic ulusal parkı ne demek?

Olympic Ulusal Parkı (İngilizce: Olympic National Park) Amerika Birleşik Devletleri Washington eyaletinde, Seattle şehri yakınlarında bulunan, Olympic Yarımadası'nın 3.734 km² yüzölçümünü kapsayan, ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilen bir millî park'tır.

Olympic Ulusal Parkı üç değişik makro-bölgeye bölünebilmektedir: Pasifik Büyük Okyanus sahili; Olympic Dağı ve ılıman bölge yağmur ormanı.

Ulusal Park'ın tarihi

Bu ulusal parkı ilk defa 3 Şubat 1909'da ABD cumhurbaşkanı Theodore Roosevelt tarafından yayımlanan bir kararname ile "Olypmus Dağı Millî Anıtı" adı altında 2.586,75 km² kapsayan bir bölgede kurulmuştur.¹ Fakat sonra gelen ABD cumhurbaşkanları bu alanı bazı özel çıkarları tatmin etmek için değiştirilip küçültmek için ek kararnameler yayımlamışlardır: 4 Mart 1912'de cumhurbaşkanı William Taft, 5 Kasım 1915'te Woodrow Wilson (1.267,79 km²) ve 1 Temmuz 1929'da Calvin Coolidge.

Bu değisşiklikleri önlemek icin ABD Kongresi'nden çıkarılan kanun izini ile 29 Haziran 1938'de ABD cumhurbaşkanı Franklin D. Roosevelt tarafından bir ulusal park olarak statüsü değiştirilmiştir. 1976'da Olympic Ulusal Parkı Uluslararası Biyoküre Rezervi olarak nitelenditilerek uluslararası önemi kabul edilmiştir. 1981'de UNESCO Dünya Mirasları'na dahil edilmiştir.². 1988'de ABD Kongresi bu ulusal parkın alanının %95'ini kapsayan bir arazi bölgesini Olympic Vahşi Alanları olarak nitelendirilmesini kabul edip ulusal parklara sağlanan koruma şartlarından daha sıkı tedbirlerle korunmasını sağlamıştır.³

Coğrafya

Fiziksel coğrafya konumu

Ulusal park Washington eyaletinin kuzeybatısından bulunan deniz kıyısı yakınlarında bulunan engebeli tepelik arazide bulunmaktadır. Bu eyaletin Clallam, Grays Harbor, Jefferson ve Mason ilçelerinin (county) arazilerinin çoğunluğunu içine almaktadır. Park'ın bulunduğu Olympic yarımadasının batısında Büyük Okyanus, kuzeyinde "Juan de Fuca Boğazı" ve güneyinde "Puget Körfezi" bulunmaktadır. Güneyinden Kuzey Amerika kıtası karasına doğrudan kara ile bağlıdır. Parkın 100 km kadar doğusunda AD'ın önemli metropoliten şehirlerinden olan Seattle bulunmaktadır.⁴.

Park fiziksel coğrafya açısından iki bölge halindedir. En büyük bölge yarımadanın içerisinde bulunan engebeli dağlık bölgedir. Diğer bölge yarımadanın batı ucunda 100 km kadar batıa Büyük Okyanusa uzanan dar sahil şerididir. Bu ikinci bölge bazı adaları ve sahile çok yakın ama denizde bulunan kayaları da ihtiva eder. En parkın önemli birinci bölgesi Olympic Dağları adı verilen dağlık masiften oluşur. Bu dağlık masifteki en yüksek zirveler Olympus Dağı (2432m), Carrie Dağı(2132 m), Anderson Dağı (2231 m) ve Deception Dağı (2374 m) adlidirlar.

İklim

Park arazisinin rakımı deniz kıyısında 0 m'den 2000 m. aşan dağ zirvelerini içine aldığı için iklim değişik yörelerde çok değişiklik göstermektedir. Genel olarak iklim Koppen sınıflandırılmasına göre Cbf olarak "okyanus iklimi" olarak nitelendirilmektedir.⁵⁶ Böylece kışlar ılımlı ve ıslak; yazlar ise rahatlık verici sıcak olarak geçmektedir.

Olympic Ulusal Parkı'nda iklim bulunulan mevkiye göre çok değişiklik göstermektedir. Parkın doğusunda bulunan bir "çağlayanlar zinciri" Amerika kıtasının kuzeyinden gelen kutup hava akımlarına karşı bir set olarak rol oynarlar. Bu nedenle ve parkın fazla değişken olmayan okyanusa yakınlığı dolayısıyla parktaki ısılar aynı enlemdeki kuzey Amerika alanlarından daha yüksek olmaktadır. Parkın yanındaki Büyük Okyanus, ortalama ısıyı yükselttiği gibi park bölgesine denizden çok ıslak hava yığınlarının gelmesine ve bu ıslak hava yığınlarının parktaki yüksek dağlarla karşılaştığı zaman çok yüksek miktarda yağışa sebep olmaktadır. Park ve yakınlarındaki bölgeler (örneğin Seattle şehri) ABD'de en çok yağmur alan bölgeler olarak bilinmektedir. Bu yağışlar yüksek zirvelerde (örneğin Olympus Dağı) kar olarak düşmektedir. Ayrıca bu parkın doğu tarafı iklimi batı tarafına nispetle daha az yağışlı olmasına neden olmaktadır. Parktaki yıllık ortalama yağış miktarı 400 mm ile 600mm arasında değişmektedir. Fakat ıslak yağmurlu orman bölgesinde yağış ortalaması 3.500mm'ye yaklaşık ve Olympus Dağı zirvesinde (kar olarak) 15.240 mm olmaktadır.⁷

Yıl içinde belirli birkaç hafta "kuru hava dönemi" olarak hiç yağış göstermeden geçmektedir. Bölgedeki bulunan bazı çok nem isteyen ağaçlar bu "kuru hava döneminde" gereken nemi dağ yamaçlarında gayet olağan olan ıslak sislerden almaktadırlar.⁸

Şu tablolar Olympic Ulusal Parkı için ısı ve yağış gözlemlerinin aylık özetlerini vermektedirler:

<table> <caption> Olympic Ulusal Parkı gözlemleri<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></caption> <thead> <tr class="header"> <th>Ay</th> <th>Ocak</th> <th>Şubat</th> <th>Mart</th> <th>Nisan</th> <th>Mayıs</th> <th>Haz.</th> <th>Tem.</th> <th>Ağus.</th> <th>Eylül</th> <th>Ekim</th> <th>Kasım</th> <th>Ara.</th> <th>Yıl</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td>En yüksek ısı derecesi gözlemleri (°C)</td> <td>21,0</td> <td>23,0</td> <td>22,0</td> <td>28,0</td> <td>33,0</td> <td>36,0</td> <td>36,0</td> <td>37,0</td> <td>36,0</td> <td>28,0</td> <td>21,0</td> <td>18,0</td> <td>37,0 (1981)</td> </tr> <tr class="even"> <td>En yüksek ısı dereceleri ortalamaları (°C)</td> <td>8,0</td> <td>9,0</td> <td>11,0</td> <td>13,0</td> <td>16,0</td> <td>18,0</td> <td>20,0</td> <td>21,0</td> <td>19,0</td> <td>15,0</td> <td>11,0</td> <td>8,0</td> <td>14,0</td> </tr> <tr class="odd"> <td>En düşük ısı dereceleri ortalamaları (°C)</td> <td>2,0</td> <td>2,0</td> <td>2,0</td> <td>3,0</td> <td>6,0</td> <td>8,0</td> <td>9,0</td> <td>9,0</td> <td>8,0</td> <td>5,0</td> <td>3,0</td> <td>2,0</td> <td>5,0</td> </tr> <tr class="even"> <td>En düşük ısı derecesi gözlemleri (°C)</td> <td>-14,0</td> <td>-12,0</td> <td>-7,0</td> <td>-5,0</td> <td>-2,0</td> <td>1,0</td> <td>3,0</td> <td>2,0</td> <td>-2,0</td> <td>-5,0</td> <td>-15,0</td> <td>-14,0</td> <td>-15,0 (1985)</td> </tr> <tr class="odd"> <td>Aylık yağış ortalamaları (mm)</td> <td>347</td> <td>314</td> <td>279</td> <td>189</td> <td>140</td> <td>89</td> <td>59</td> <td>68</td> <td>105</td> <td>249</td> <td>376</td> <td>368</td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>

Olympic Ulusal Parkı gözlemleri⁹

Hidrografi

Parkta Büyük Okyanus'a açılan 12 kadar akarsu havzası bulunmaktadır. En önemli akarsu havzaları kuzeyde Elwha Nehri ve Dungeness Nehri; doğuda Dosewallips Nehri; güneyde Queets Nehri ve Quinault Nehri ve batıda Sol Duc Nehri ve Hoh Nehridir.

Parkta 300 kadar sayıda dağ gölü ve göleti bulunmaktadır. Bunlardan en büyüğü 29,2 km² alanlı Ozette Gölü'dür.

Olympus Dağı'nda 9 tane buzul bulunmaktadır. Park içinde bulunan buzul sayısı ise 60'i geçmektedir.

Ulaşım

Olympic Ulusal Parkı'ın önemli bir özelliği Olympic Yarımadası'nın etrafını çevreleyen US-101 nolu federal kara yolu dışında (birkaç kısa kör giriş yolu haricinde) bu ulusal parkın içeri bölgelerinde motorlu vasıta ulaşım yollarının bulunmamasıdır. Yarımadanın içlerinde ulaşım ancak sırtçantası taşıyarak yürüyüş ile yapılmaktadır. Bu ulusal parka ziyarete gelenlerin çoğu sadece yarımadayı çevreleyen kara yolu US-101 ile Forks ve Aberden arasında bulunan deniz sahillerini ve Port Angeles'den çıkan bir kara yolu ile "Hurricaine Ridge" zirveler sırtları bölgelerini görmeyi tercih etmektedirler.

Turizm için bu ulusal parkı en iyi şekilde görmek için şu güzergâh tavsiye edilmektedir: Otomobille I-5 otoyolu ile kuzeyde Seattle'dan veya yimne I-5 ile guneydeki Portland'dan yarimadanin turizm ve çevre yolu olan US-101 federal kara yolunun baslangici ve sonu olan Olympia kentine gelme; oradan Aberdeen'den kuzeye geçme; yarımadayı yine US-101 ile çevreleme ve Olympia'da geziyi sona erdirme. Bu güzergahda gezi süresinin 3-4 gün alması tavsiye edilmekte ve su mevkilerini görülmesi tavsiye edilmektedir: ("Kalaloch" Kampıng veya Lodge oltindende kalarak) sahil bölgesini; "Hoh"'da bulunan yağmur ormanını; (3.5 km kadar süren bir yürüyüş ve hatta 13–14 km süren bir çevre yürüyüşü ile ) "Ozette" mevkini ve göletini; "Crescent Gölü"'nü; "Hurricaine Ridge" zirveler sırtını ve "Staircase".

Galeri

Dosya:Olympic Mountains The Brothers.jpg |Olympic Ulusal Parkı - Olympic Dağları "Brothers" zirveleri Dosya:Sol Duc Falls 2.JPG |Olympic Ulusal Parkı - Sol Duc Çağlayanı Dosya:Westpeak.jpg |Olympic Ulusal Parkı - Olympus Dağı batı zirvesi Dosya:HurricaneRidge 7392t.jpg |Olympic Ulusal Parkı - Sahil sıradağlarında "Hurricane Ridge" zirveler sırtı Dosya:2000-09-23 GracieByDownedCyprus.jpg |Olympic Ulusal Parkı - yıkılmış bir servi ağacı yanında bir çocuk Dosya:MossesHohRainForest 7306.jpg|Olympic Ulusal Parkı - Yağmur ormanında kara yosunu kaplı ağaçlar

</center>